Rok 1877 trwale zapisał się w historii Gietrzwałdu z powodu objawień Maryi. W tle tych wydarzeń pojawia się postać człowieka, którego można by nazwać pierwszym heroldem orędzia Matki Bożej Gietrzwałdzkiej.
Cofnijmy się do połowy XIX wieku. Polska nie istnieje na mapach świata. Polacy są podzieleni między trzy zabory, tysiące ludzi wyjeżdża z rodzinnych domów w poszukiwaniu chleba na zachód Europy i do obu Ameryk; tam, gdzie dynamicznie rozwija się przemysł. Granice są zamknięte, mowa polska prześladowana, trwa intensywna rusyfikacja i germanizacja. Po powstaniu styczniowym Rosjanie rozpoczynają zsyłki na Sybir i depczą przejawy patriotyzmu. – Likwidują polskie szkoły, konfiskują majątki, ograniczają swobody, wmuszają posługiwanie się językiem rosyjskim nawet w kościołach. Dowódcy wojsk bez skrupułów wydają rozkazy o strzelaniu do bezbronnych cywili. Rosyjska buta i pogarda dla polskości pochłania tysiące ofiar.
Także zabór pruski bezwzględnie tępi przejawy ruchów narodowych. W wielkopolskich szkołach za modlitwę w języku polskim dzieci czekają srogie kary. Kulturkampf jest w rozkwicie, a jego ostrze skierowane w Kościół jako matecznik tradycji narodowych. Byle urzędnik pruski ma prawo wtrącić polskiego kapłana na dwa lata do więzienia. Stosunkowo najwięcej swobód Polacy mieli w zaborze austriackim – w Galicji rozwijają się polskie szkoły, kultura i nauka, lecz i tego nie można nazwać wolnością…
Zamów to wydanie "Królowej Różańca Świętego"!
…i wspieraj katolickie czasopisma! Mnóstwo ciekawych tekstów o duchowości pompejańskiej oraz świadectwa!
Zobacz Zamów PDFWarmia pozostawała w granicach Królestwa polskiego do pierwszego rozbioru. Później, pod administracją pruską, rozpoczęte procesy germanizacyjne tępiły wszelkie przejawy polskości. W takich okolicznościach politycznych w 1840 r. urodził się Andrzej Samulowski, który odegrał olbrzymią rolę w budzeniu świadomości polskiej na Warmii i Mazurach.
Urodzony w niemajętnej, chłopskiej rodzinie, chorowity, ukończył ledwie szkołę elementarną. Pomagał w gospodarstwie, jednak bystrość jego umysłu nie umknęła uwadze ks. Rysiewskiego, pod którego okiem rozwija swoją wiedzę i pisze pierwsze utwory poetyckie. Wcielony do wojska na dwa lata, powraca w 1865 r. do rodzimego Sząbruka, gdzie zaczyna funkcjonować pierwsza na Warmii polska biblioteka. Samulowski zaczytuje się w lekturach, a zarazem rozwija swój talent pisarski.
W 30. roku życia, bez zawodu, ziemi i pieniędzy, wyjeżdża do Poznania, gdzie kształci się jako introligator, nawiązuje kontakty literackie i kulturalne. Wszystko to zaowocowało w późniejszej pracy na rzecz sprawy polskiej, kiedy po roku powrócił na Warmię i oddał się działalności patriotycznej. Jako korespondent publikuje artykuły w prasie pod różnymi zaborami, poruszając problemy Polaków na Warmii.
Książka Andrzeja Samulowskiego:
Objawienia Najświętszej Maryi Panny w Gietrzwałdzie
Ta publikacja ma wyjątkowych autorów, będących naocznymi świadkami wydarzeń, którzy mieli też osobisty dostęp do wizjonerek. Ich dzieło oddaje klimat epoki i ducha czasu.
W Gietrzwałdzie osiedla się ok. 1877 roku, w okresie, który kojarzymy z objawieniami w tym miejscu. Zamieszkuje w domu, w pobliżu kościoła, a już wiosną kolejnego roku otwiera księgarnię. W ofercie można znaleźć książki w języku polskim, także elementarze, sprowadzane z innych zaborów, książeczki do nabożeństwa, obrazki, ponadto artykuły galanteryjne i dewocjonalia. Ta inicjatywa okazuje się sukcesem i przynosi Samulowskiemu stabilizację finansową. Dekadę później zakłada „Gazetę Olsztyńską” w języku polskim i staje się jedną z najbardziej znaczących postaci ruchu patriotycznego na Warmii. Jest animatorem inicjatyw kulturalnych, a także patriotycznych, wspiera edukację młodzieży.Żonaty od 1880 r. z Martą Nowacką, którą poznał dzięki współpracy z jej ojcem, śląskim drukarzem. Doczekają się siedmiorga dzieci. Jej portret literacki nakreśli w 1936 r. Melchior Wańkowicz w znanej książce „Na tropach Smętka”, przybliżając okoliczności jej zamążpójścia.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1920 r. na Warmii i Mazurach odbywa się plebiscyt, który ma zadecydować o przynależności tych ziem. Za wywieszenie polskiej flagi na własnym domu Samulowskiego spotykają represje. Z obawy przed konsekwencjami musi ewakuować dzieci. Wobec agresji ze strony Niemców na wszelkie przejawy polskości porządku pilnują i strzegą wojska alianckie. Niestety, plebiscyt okazuje się fatalny w skutkach, czego przyczyn upatruje się w m.in. masowej migracji Niemców, twardej polityce germanizacyjnej oraz nieufności do młodego państwa polskiego w obliczu już rozpoczętej ofensywy bolszewickiej. Mimo niekorzystnego wyniku, Gietrzwałd z miejscem objawień oraz księgarnią Samulowskiego, staje się ostoją polskości.
Wróćmy do objawień gietrzwałdzkich. To dzięki inicjatywie Andrzeja Samulowskiego już w pierwszym roku po objawieniach ukazuje się książeczka przedstawiająca orędzia Maryi. Jako jeden ze współautorów, skrupulatnie przedstawia relacje widzących, świadków, lekarzy i pierwsze cuda. Cieszy się ona ogromną popularnością i walnie przyczynia do rozpowszechnienia wieści o objawieniach we wszystkich zaborach. Można rzec, że życie Andrzeja Samulowskiego i związki z Gietrzwałdem były opatrznościowe, a on sam stał się heroldem orędzi Maryi.
Andrzej Samulowski przez całe swoje życie pozostaje poetą – pisze wiersze po polsku i w gwarze warmińskiej, poruszając tematykę społeczną, patriotyczną, ale i dotykającą tematu cudu objawień. Niektóre z jego utworów religijnych są po dziś dzień śpiewane w tamtejszym kościele. Zachowało się ok. 160 wierszy. Umiera w 1928 roku. Jego dom-księgarnię z pamiątkową tablicą i pomnikiem łatwo zauważymy, wychodząc z gietrzwałdzkiego kościoła.
MAREK WOŚ redaktor naczelny
Redaktor KRŚ, polonista, filmoznawca, edytor, ekonomista, człowiek od "brudnej roboty".
Wyszukaj jego teksty.
Sekret Gietrzwałdu ks. Józef Orchowski
Ta książka pomoże Ci przenieść się sercem do Gietrzwałdu i zobaczyć, co kryje w sobie to cudowne miejsce.
