Bocian

Wśród najbardziej charakterystycznych ptaków Ziemi Świętej wylicza się bociana, czaplę i ibisa. Ten pierwszy z nich pojawia się jednak rzadziej nad Izraelem. Równie incydentalnie występuje w tekstach Pisma Świętego, bo zaledwie sześć razy. Bocian zaliczony został do grupy zwierząt nieczystych, których spożywanie było kategorycznie zabronione (Kpł 11,19; Pwt 14,18). Jest to ciekawy zabieg mając na uwadze zachowania bociana, który według starożytnych, nie wabił s­­­­­­amicy do współżycia. Dalej, prorok Jeremiasz przekazuje słowa Jahwe użalającego się nad Izraelem i jego zachowaniem. Naród wybrany notorycznie nagina nadane święte prawo i nie stosuje się do poleceń proroka. Przykładem działania odwrotnego do podejmowanego przez Izraelitów jest zachowanie poszczególnych ptaków: „Nawet bocian w przestworzach zna swoją porę, synogarlica, jaskółka i żuraw zachowują czas swego przylotu. Naród mój jednak nie zna Prawa Pańskiego”. ­Jeremiasz chciał wykazać przewrotność działania narodu wybranego, który znając Boże prawo nie stosuje się do niego, a jest ono tak oczywiste jak prawo natury, z którym w zgodzie żyją ptaki. Bocian jest przykładem niezwykle mądrego stworzenia. O jego szlachetnej postawie świadczy chociażby imię, które z hebrajskiego tłumaczy się jako „lojalny”. Starożytni znali się na mądrości tego ptaka, a w starożytnym Rzymie istniało nawet prawo bocianie (lex ciconia), które nakazywało dzieciom otoczyć opieką swoich rodziców, gdy będą już w podeszłym wieku.

Jest to ptak doskonale znany także jej mieszkańcom, stąd dość liczne wzmianki w Biblii, dotyczące jednakże tylko aspektu „kulinarnego” – bocian jako gatunek żywiący się „robactwem”, czyli płazami, myszami, zwierzętami błotnymi i innym podobnym pożywieniem – był ptakiem „nieczystym”, a więc niejadalnym. Bocian biały należy do licznej w gatunki rodziny bocianowatych, zawierającej ptaki duże, o długich nogach i dziobach, zdobywające pokarm głównie przez brodzenie w błotach, płytkiej wodzie czy też na podmokłych łąkach. Są to ptaki drapieżne, polujące na każdą zdobycz, którą zdolne są pokonać, od dżdżownic i owadów przez ryby i płazy po niewielkie ssaki i ich młode. Bociany nie stronią też od rabowania gniazd innych ptaków. Niektóre gatunki wyspecjalizowały się w polowaniu na węże i jaszczurki (na przykład tropikalne dławigady, rodzaj Mycteria). Polskie bociany są ptakami synantropijnymi, czyli takimi, które dostosowały się do życia w towarzystwie ludzi i w pobliżu ich siedzib. Znane jest zakładanie gniazd przez bociany na dachach budynków lub na słupach energetycznych. Bociany żerują bardzo chętnie na polach uprawnych, jednak potrzebują też terenów podmokłych, i tam, gdzie takie miejsca nie występują, ptaki te stają się rzadkie. Bociany białe zimują w Afryce, na południe od równika. Populacje z Europy Zachodniej lecą nad Cieśniną Gibraltarską i dalej przez góry Atlas. Bociany ze Wschodu, w tym polskie, lecą natomiast przez Bałkany, Bosfor, wzdłuż wybrzeży Turcji i Bliskiego Wschodu, przez Rów Jordanu, nad deltę Nilu i dalej ku swoim zimowiskom. Po powrocie z lęgowisk, co zwykle występuje w końcówce marca, bociany przystępują do lęgów. Ptaki tworzą dosyć stałe pary, ale są przywiązane raczej do gniazda niż do siebie nawzajem. W lęgu jest zwykle od trzech do czterech jaj, wyjątkowo zdarzają się lęgi większe. Najliczniejszy odnotowany i udany lęg zawierał osiem jaj. Wychowywanie młodych trwa od końca maja do sierpnia i kończy się odlotem dorosłych z młodymi na zimowiska, co odbywa się w początkach września. Wędrówka trwa długo, bo też i ptaki nie spieszą się, często odpoczywając i oczekując na dobrą pogodę. Na miejsce docierają zwykle w listopadzie. Wędrówka wiosenna jest znacznie szybsza, ptaki startują do niej w lutym, a na miejscu są już zazwyczaj po upływie miesiąca. Jacek Rakoczy