Sanktuarium w Miejscu Piastowym

Ksiądz Bronisław Markiewicz, duszpasterz i pedagog, promotor kultu św. Michała Archanioła oraz założyciel zgromadzeń michalitów i michalitek tak bardzo odmienił oblicze podkrośnieńskiej wsi Miejsce, że do jej nazwy dodano przymiotnik „Piastowe”, odnoszący się do prowadzonej tu działalności wychowawczej.

Kiedy ks. Bronisław Markiewicz (1842–1912) przybył do Miejsca, aby objąć urząd proboszcza (1892), miał za sobą pasterzowanie w parafiach Gać (1875–1877) i Błażowa (1877–1882), doświadczenie wykładowcy przemyskiego seminarium (1882–1885) oraz pobyt u salezjanów we Włoszech (1885–1892). Powrót do kraju zawdzięczał Janowi Trzecieskiemu, synowi przemysłowca naftowego i właścicielowi Miejsca. Był on kolatorem parafii miejsteckiej i wskazał Markiewicza jako odpowiedniego kapłana do podjęcia odnowy moralno-religijnej w regionie.

Kościół parafialny

Parafia pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, którą miał objąć nowy proboszcz, szczyciła się średniowieczną metryką: erygowana była w 1427 r. przez bpa Janusza z Lubienia. Istniejący do dziś neogotycki kościół wzniesiono w latach 1886–1888 według projektu Sławomira Odrzywolskiego. Przed ks. Markiewiczem stanął obowiązek wyposażenia nowej świątyni. Hierarchię priorytetów zawarł w deklaracji: „najpierw zabiorę się do polepszenia stanu duchowego moich parafian, potem do kościoła, a na końcu do budynków plebańskich”. Przygotował wkrótce kościół do konsekracji i zatroszczył się, aby znalazły się w nim ołtarze wykonane przez lokalnego rzeźbiarza Franciszka Lorenza oraz witraże z wytwórni Richarda Schleina. W bocznym ołtarzu umieścił otoczoną kultem, późnogotycką rzeźbę Matki Bożej Miejsteckiej, zaliczaną do grupy tzw. Pięknych Madonn.

Przybywając do Miejsca, ks. Markiewicz miał wykrystalizowane kierunki pracy duszpastersko-społecznej. W liczącej 800 mieszkańców wiosce działało aż 12 karczmarzy, dlatego nowy proboszcz rozpoczął od wypowiedzenia krucjaty pijaństwu. Już latem 1892 r. budynek starej plebanii przeznaczył na dom dla osieroconych chłopców. Wzorowana na rozwiązaniach salezjańskich placówka otrzymała nazwę: Zakład ks. Bosko, wkrótce udało się uruchomić warsztaty rzemieślnicze dla młodzieży męskiej.

Klasztor i sanktuarium na Górce

Otrzymawszy od Trzecieskiego działkę na tzw. Górce, przystąpił do budowy nowego trzypiętrowego budynku, zwanego „Białym Domem”. Kiedy w 1897 r. salezjański wizytator odwiedził Miejsce Piastowe, stwierdził, że warunki materialne, którymi dysponuje Markiewicz, są zbyt skromne, aby gwarantowały prawidłowy rozwój placówki. Chcąc oddalić groźbę likwidacji zakładu, ks. Bronisław opuścił w grudniu 1897 r. zgromadzenie salezjanów i założył Towarzystwo „Powściągliwość i Praca”, jako zalążek przyszłego niezależnego zakonu. Do pomysłu nieprzychylnie odnosił się bp Józef Sebastian Pelczar, ordynariusz przemyski, który zakazał formacji kleryków, forsował ponowne połączenie z salezjanami i mocno ograniczał działalność ks. Markiewicza. 

Posłuszny władzy kościelnej, zmagając się z przeciwnościami, pozbawiony odpowiedniej liczby współpracowników, utrzymując się z doraźnych ofiar dobroczyńców i własnej pracy, z dotychczasową gorliwością służył opuszczonej młodzieży, zapewniając wychowankom bezpłatną naukę i pobyt w zakładzie. Jako dwie podstawy systemu wychowawczego wskazywał: powściągliwość (zaparcie się samego siebie, pokorne umiarkowane i uporządkowane życie, walka z nałogami) oraz pracę (uszlachetnienie wysiłku fizycznego, wzmocnienie sił duchowych i fizycznych, gwarancja niezależności). W latach 1907–1909 wzniósł nowe pomieszczenia dla warsztatów zakładowych, w których uczono: rolnictwa, ogrodnictwa, pszczelarstwa, ślusarstwa, galanterii skórzanej, introligatorstwa, drukarstwa, stolarstwa, krawiectwa, młynarstwa, szewstwa i muzyki.

Dostrzegał potrzebę przeprowadzenia reform społecznych, opowiadał się za pracą organiczną, postulował pokojowe rozwiązywanie konfliktów. Swoje idee ks. Bronisław Markiewicz rozpowszechniał na łamach czasopisma „Powściągliwość i Praca” wydawanego od 1898 r., a w 1910 r. uruchomił w Miejscu Piastowym własną drukarnię. Rok wcześniej poświęcił dzieła Michałowi Archaniołowi, argumentując, że jemu to „w XX wieku przypadnie szczególna obrona Kościoła”. Zmarł w 1912 r., nie doczekawszy zatwierdzenia na prawie diecezjalnym, czego dokonał dopiero bp Adam Stefan Sapieha w 1921 roku.

Następcy ks. Bronisława Markiewicza postanowili zrealizować jego marzenie o wybudowaniu przy „Białym Domu” nowego kościoła poświęconego Matce Bożej Królowej Polski. Świątynię na tzw. Górce wzniesiono w latach 1931–1935 w stylu eklektycznym. Otrzymała charakterystyczną kopułę, której kształt koresponduje z architekturą unickich cerkwi charakterystycznych dla krośnieńskiego-dukielskiego krajobrazu. Nowy kościół poświęcił w 1935 r. ordynariusz przemyski bp Franciszek Barda. W głównym ołtarzu znalazła się figura Madonny z Dzieciątkiem sprowadzona w marcu 1896 r. do Miejsca Piastowego przez ks. Markiewicza; przypomina ona Madonnę z Turynu. Wyposażenie wnętrza stopniowo uzupełniano, pokrywając je polichromiami, czy umieszczając w oknach witraże przedstawiające polskich świętych. Do rejestru zabytków obiekt został wpisany w 1989 r. Podczas VI pielgrzymki do Ojczyzny (1997) wizytę w michalickim kościele złożył św. Jan Paweł, który tego dnia w nieodległym Krośnie kanonizował św. Jana z Dukli.

Po beatyfikacji ks. Bronisława Markiewicza w 2005 r. w świątyni znalazł się jego ołtarz z płaskorzeźbą dłuta prof. Wincentego Kućmy oraz grobem nowego błogosławionego. W latach 2017–2020 do kościoła sanktuaryjnego dobudowano dwie bliźniacze kaplice: w jednej znajduje się kopia figury św. Michała Archanioła wyrzeźbiona przez Józefa Łęckiego z Wrocanki, w drugiej zaś umieszczona jest figura Matki Bożej Fatimskiej. Do rangi Sanktuarium Świętego Michała Archanioła i Błogosławionego Bronisława Markiewicza kościół na Górce został podniesiony dekretem abpa Józefa Michalika z 4 czerwca 2007 roku. Pedagogiczne tradycje kontynuuje działający przy sanktuarium Michalicki Zespół Szkół Ponadpodstawowych przekształcony z Niższego Seminarium Duchownego. Funkcjonuje tu również Muzeum bł. Bronisława Markiewicza, Poradnia Rodzinna i Księgarnia św. Rafała.

11 czerwca 2017 r. odbyła się w Miejscu Piastowym uroczystość koronacyjna figury Madonny Fatimskiej. Umieszczona w 1979 r. w michalickiej świątyni rzeźba towarzyszy nabożeństwom fatimskim urządzanym w pierwsze soboty miesiąca od maja do października, gromadzącym licznych czcicieli Najświętszej Maryi Panny. Liturgii koronacyjnej przewodniczył abp Adam Szal. Wydarzenie było tym bardziej wyjątkowe, że podczas Mszy koronowano jeszcze jeden wizerunek – XVII­­-wieczny obraz Matki Bożej Pocieszenia z pobliskiej Komborni.

Z Miejsca Piastowego wyruszyli michalici, tworząc domy zakonne i obejmując kolejne parafie na terenie Polski (19 kościołów) i za granicą (41 kościołów). Powierzono im sanktuaria: Matki Bożej Niepokalanej w Tuligłowach k. Pruchnika, z koronowanym w 1909 r. wizerunkiem Madonny, którym w okresie staropolskim opiekowali się Bożogrobcy, a także Matki Bożej Bieszczadzkiej w Ustrzykach Dolnych (Jasieniu), gdzie znajduje się kopia obrazu Matki Bożej Rudeckiej, koronowanego w 1921 roku. Duchowi synowie bł. Bronisława posługują również m.in. w: Gnieźnie, Krośnie, Krynicy Morskiej, Pewli Ślemieńskiej, Prałkowcach, Stalowej Woli. Klasztor w Miejscu Piastowym cieszy się statusem domu macierzystego, jednak przełożony generalny zgromadzenia rezyduje w Markach pod Warszawą.

Klasztor michalitek

Naprzeciw sanktuarium wznosi się dom generalny Zgromadzenia Sióstr Świętego Michała Archanioła. Żeńska gałąź rodziny michalickiej została założona przez bł. Bronisława Markiewicza przy współudziale czcigodnej służebnicy Bożej s. Anny Kaworek (1872–1936). Pochodząca z Biedrzychowic koło Prudnika współzałożycielka zgromadzenia przybyła do Miejsca Piastowego w 1894 r., dowiedziawszy się od salezjańskiego alumna Piotra Sikory o tworzonej przez Markiewicza wspólnocie, której celem miała być opieka nad osieroconymi dziewczynkami. Zaangażowawszy się w dzieło wychowawcze, zdecydowała się wraz z pięcioma towarzyszkami złożyć w 1898 r. pierwsze śluby zakonne. Siostry działały w ramach wspomnianego Towarzystwa „Powściągliwość i Praca”. W 1902 r. zwrócono się z prośbą do ordynariusza o zatwierdzenie zgromadzenia na prawie diecezjalnym, jednak uzyskano odpowiedź odmowną. W związku z tym pierwsze michalitki nie mogły nosić habitów, a jedynie ujednolicony strój, nawiązujący do ubioru z rodzinnych stron siostry Anny Kaworek: czarne suknie i chustki.

Zakład wychowawczy dla dziewcząt mieścił się pierwotnie w wybudowanym w 1898 r. drewnianym domu, gdzie schronienie znalazło sto sierot. Po sześciu latach obiekt spłonął, a siostry musiały przenieść się na starą miejstecką plebanię. Wykorzystując posagi nowicjuszek i prowadząc szeroko zakrojoną kwestę, matka Anna zakupiła w 1911 r. działkę i rozpoczęła gromadzenie materiałów budowlanych. Śmierć ks. Markiewicza (1912) i wybuch I wojny światowej zahamowały wznoszenie klasztoru. Kiedy prace ruszyły, współzałożycielka osobiście doglądała budowy, co okupiła poważnym złamaniem nogi po upadku z drabiny. Do poświęconego domu siostry wraz z wychowankami mogły wprowadzić się w 1925 roku. Trzy lata później, zyskawszy życzliwość nowego ordynariusza bpa Anatola Nowaka, sfinalizowano wieloletnie starania o zatwierdzenie zgromadzenia (1928).

Dom generalny sióstr michalitek to kilkukondygnacyjna budowla z czerwonej cegły, zaprojektowana przez inżyniera Sikorskiego. W podziemiach znajduje się krypta, do której w 1997 r. przeniesiono ciało s. Anny Kaworek. Proces beatyfikacyjny współzałożycielki otwarto na poziomie diecezjalnym w 1993 r., cztery lata później rozpoczęto etap rzymski, a w 2019 r. ogłoszono dekret o heroiczności jej cnót.