Synogarlica

Autor biblijny często wymienia synogarlicę i gołębia wspólnie: traktuje je bowiem jako ofiary kultyczne, które składać miały osoby niezamożne. Poświadcza o tym nakaz zawarty w Księdze Kapłańskiej, gdzie czytamy: „Jeżeli zaś ktoś jest tak ubogi, że nie może przynieść owcy, to jako ofiarę zadośćuczynienia za grzech, który popełnił, przyniesie dwie synogarlice albo dwa młode gołębie dla Pana, jednego jako ofiarę przebłagalną, drugiego jako ofiarę całopalną” (Kpł 5,7). 

Zacytowany nakaz poświadcza, że pośród Izraela żyły osoby bardzo biedne, których nie było stać na to, by ufundować w ramach ofiary za popełnione grzechy baranka lub kozła. Nie były jednak zwalniane ze składnia ofiar.

Gołąb wraz z synogarlicą pojawia się wcześniej w opisie ofiary składanej przez Abrahama (Rdz 15). Abraham nie był przecież ubogim człowiekiem, a wśród zwierząt ofiarnych pojawiają się te, które później autor biblijny definiuje jako ofiara biedoty. Opis ofiary ma zatem przesłanie i dla nas: aby ofiarowywać wszystko Bogu.

Psalmista woła do Boga: „Nie wydawaj na zatracenie duszy Twej synogarlicy” (Ps 74). I wcale nie chodzi tu o duszę ptaka! Synogarlica jako ofiara biedoty jest także symbolem duszy pokornej wobec Stwórcy. Złożenie pary synogarlic przez Maryję i Józefa w ramach ofiarowania Jezusa w Świątyni jest świadectwem ich uległości wobec Bożego majestatu (Łk 2,24).

A jak to wygląda w biologii?

Ofiarowanie. Gruziński fresk z XII w.Biblijne synogarlice to przedstawiciele udomowionego gatunku ptaka z rodziny gołębiowatych – obecnie nazywanego cukrówką (łac. Streptopelia risoria). Synogarlica wywodzi się od dwóch form: tzw. dzikiej cukrówki (zamieszkującej pustynne i półpustynne obszary północnej Afryki i wybrzeża Morza Czerwonego), oraz sierpówki, pochodzącej pierwotnie z Indii, ale już w starożytności sprowadzonej na Bliski Wschód przez Rzymian. Hodowane synogarlice to utrwalony mieszaniec obu tych gatunków.

Sierpówka utworzyła na Bliskim Wschodzie dzikie populacje – powstałe z ptaków zbiegłych z niewoli. W latach trzydziestych XX w. szybko zajęła tereny Europy południowej i środkowej, docierając pod koniec wojny do Polski. Synogarlice należy odróżniać od gołębi domowych (co też i autor biblijny w Księdze Kapłańskiej czyni) które pochodzą od innego, odmiennego gatunku z rodziny gołębiowatych – gołębia skalnego.

Cukrówki to ptaki bardzo łatwe w hodowli klatkowej, mało wymagające i łatwo się rozmnażające. Hodowane były pierwotnie w celach kulinarnych,  a pierwsze pisane świadectwa ich udomowienia pochodzą z okresu przedhellenistycznego, ale najprawdopodobniej były trzymane w klatkach o wiele wcześniej. Jako ptaki łatwe w utrzymaniu i bardzo tanie były popularne pośród uboższych warstw ludności dawnego Izraela, stąd też i ich biblijna rola jako ofiary ludzi ubogich.

Zachowanie tych ptaków jest bardzo łagodne i spokojne, na ogół nie toczą bójek. Drobne konflikty występują tylko między samcami konkurującymi do jednej samicy i to raczej one – a nie o wiele bardziej agresywne gołębie domowe – zasługują na miano „gołąbków pokoju”!

Jacek Rakoczy