„Madonna Różańcowa” Francisco de Zurbarána to jeden z najwspanialszych i najcenniejszych obrazów w Galerii Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Poznaniu, pochodzący z kolekcji Fundacji im. Raczyńskich. To wybitne dzieło należy do cyklu 33 płócien zrealizowanych przez artystę dla klasztoru kartuzów w Jerez de la Frontera w latach 1638-1639.
Krótka historia dziejów obrazu
Pochodzący z XV stulecia klasztor został rozbudowany w wieku XVII. Zlecenie na namalowanie obrazu Zurbarán otrzymał około roku 1637. Dzisiaj ten monumentalny (325×196 cm) obraz prezentowany jest w ramie, w przestrzeni muzealnej. Jego przeznaczeniem nie były jednak ściany galerii, stanowił bowiem część ogromnego „retablo” wielkiej nastawy ołtarzowej, zamykającej prezbiterium w kościele Nuestra Señora de la Defensión w hiszpańskim miasteczku Jerez de la Frontera, niedaleko Kadyksu. Sam ołtarz miał około 15 m wysokości i 10 m szerokości, składał się z kilkunastu obrazów o różnych rozmiarach i kilkunastu rzeźb, w tym Chrystusa Ukrzyżowanego na szczycie ołtarza oraz 12 apostołów naturalnej wielkości. Jeden z obrazów, znajdujących się najprawdopodobniej pośrodku dolnego lub środkowego rzędu trójkondygnacyjnej dolnej nastawy ołtarzowej, to „Madonna Różańcowa”.
Odtworzenie pierwotnego wyglądu ołtarza nie jest łatwe, został on bowiem rozmontowany w XIX wieku, a obrazy i rzeźby rozproszone są po całym świecie. Ołtarz składał się z trzech kondygnacji i nadal trwają spory co do dokładnej lokalizacji dzieła w obrębie całego projektu. Istnieje wiele przypuszczalnych rekonstrukcji, najprawdopodobniej jednak obraz Madonny znajdował się w rzędzie środkowym, razem z obrazami Zurbarána przedstawiającymi św. Bruna i bitwę chrześcijan z Maurami. Być może stanowił centrum ołtarza. Dzieło to musiało prezentować się imponująco w ogromnym ołtarzu, we wnętrzu ciemnej świątyni, oświetlonej jedynie światłem świec.
Gdy nastąpiła kasata zakonu kartuzów w 1835 roku, dzieło trafiło m.in. do kolekcji króla Ludwika Filipa i przechowywane było w tzw. Galerii hiszpańskiej Luwru w latach 1838–1848. Następnie obraz wystawiono na aukcji w londyńskim domu aukcyjnym Christie and Mason’s i w 1853 roku kupił je do swojej kolekcji hrabia Atanazy Raczyński. Obecnie obraz stanowi własność Fundacji im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu.
Życie i twórczość Francisca de Zurbarána
Francisco de Zurbarán, znany jako wybitny malarz barokowy, zwany jest czasem hiszpańskim Caravaggiem. Był z pochodzenia Baskiem, synem rolników, urodzonym w 1598 roku w wiejskiej miejscowości Estramadura. Jako dwunastolatek rozpoczął z inicjatywy ojca naukę u lokalnego malarza Juana de Roelasa w Sewilli, gdzie mimo dużej konkurencji szybko wyrobił sobie renomę. W 1619 roku powrócił z Sewilli do Llereny, gdzie wykonywał liczne obrazy ołtarzowe i wotywne. Jego druga żona wywodziła się z zamożnej rodziny i dzięki temu mógł założyć warsztat, w którym realizował większe projekty. Już kilka miesięcy po ślubie, w 1626 roku, podpisał kontrakt na cykl malowideł dla dominikańskiego klasztoru San Pablo el Real w Sewilli, do której się ponownie przeniósł w roku 1629.
Dzieła Zurbarána cechuje niezwykły realizm, niemal rzeźbiarski modelunek postaci oraz religijne zaangażowanie i intensywne kontrasty światła i cienia, dające efekt mistycznej ascezy. Choć artysta nigdy nie pojechał do Włoch i ze stylem Caravaggia zetknął się tylko pośrednio, potrafił stworzyć atmosferę tajemnicy i skupienia. Początkowo kopiował prace Caravaggia, pozostając pod jego wpływem. Jego mistrzem był malarz Jusepe de Ribera.
To tylko fragment artykułu…
Całość przeczytasz w "Królowej Różańca Świętego". To wydanie jest wciąż dostępne w sprzedaży, dlatego ma ograniczony dostęp. Nasze czasopisma możesz nabyć w cenie już od 2 zł. Zamów i wspieraj różańcowe inicjatywy!
