Zakopane ma niezwykle bogatą i ciekawą historię. Pasjonują się nią turyści, którzy przemierzają miasto w poszukiwaniu jej śladów. Charakter tego miejsca tworzyli ludzie, którzy zapisali się także na kartach dziejów Polski. Należy wymienić choćby Tytusa Chałubińskiego, Stanisława Witkiewicza, Witkacego, św. brata Alberta, a także górali, takich jak słynnego Sabałę czy Klimka Bachledę. Bohaterów Zakopanego było oczywiście dużo więcej. Miejscem, które połączyło ich na wieki, jest stary cmentarz „Na Pęksowym Brzyzku”.
Cmentarz ten jest położony blisko centrum kurortu, choć w pierwszej chwili można go nie zauważyć między rosłymi drzewami. Po przekroczeniu cmentarnej bramy, zaprojektowanej przez Stanisława Witkiewicza, wchodzimy w inny świat. Świat spokoju, zadumy i historii.Cmentarz zwany „Na Pęksowym Brzyzku” powstał w roku 1851. Jego nazwa pochodzi od darczyńcy ziemi – Jana Pęksy, słowo brzyzk w gwarze góralskiej oznacza zaś urwisko nad potokiem.
Na tej nekropolii znajduje się około 500 grobów, w tym 250 to mogiły zasłużonych dla Zakopanego i Podhala. Nietrudno zauważyć, że nagrobki to prawdziwe dzieła sztuki: kapliczki góralskie, krzyże z motywami podhalańskimi, czasem obrazy na szkle, rzeźby z drewna, metalu czy kamienia. Wiele z tych dzieł powstało w pracowni słynnego rzeźbiarza Władysława Hasiora, jak np. pomnik na grobie Marii Witkiewiczowej, czy innego znanego zakopiańskiego rzeźbiarza Antoniego Rzęsy. Właśnie przy grobie matki Witkacego znajduje się symboliczny grób jej syna, Stanisława Ignacego Witkiewicza, malarza, pisarza, fotografa, kontrowersyjnego popularyzatora Zakopanego. Barwnej, a zarazem tragicznej postaci.
Jego samobójcza śmierć odbiła się głośnym echem na początku II wojny światowej. Ten zadeklarowany antykomunista najbardziej obawiał się ataku Sowietów na Polskę. Jako żołnierz rosyjski w okresie I wojny światowej brał udział w walkach i okrucieństwach, był też świadkiem rewolucji bolszewickiej. Doskonale wiedział, czego można spodziewać się po sołdatach… To właśnie lęk wobec Rosjan po 17 września 1939 roku doprowadził go do tragicznego zakończenia żywota. Stało się to 18 września w Jeziorach na obecnej Ukrainie. W 1988 przeprowadzono ekshumację ciała, które przewieziono i pochowano w Zakopanem. Okazało się to tragiczną pomyłką. Ponowna ekshumacja w 1994 roku dowiodła, że szczątki należały do kobiety. Jego ciała nigdy nie znaleziono, tak więc grób Witkacego jest tylko symboliczny.
Nieco dalej pochowany jest Stanisław Marusarz, olimpijczyk i kurier tatrzański, zmarły w 1993 roku. Obok niego Helena Marusarzówna, mistrzyni narciarska, kurier tatrzański i żołnierz Związku Walki Zbrojnej. Torturowana wielokrotnie przez Gestapo nie zdradziła żadnej z tajnych informacji. Została rozstrzelana 12 września 1941 roku. Obok jej mogiły znajduje się pomnik znanego pisarza, Kornela Makuszyńskiego. Najpopularniejsze z jego książek to między innymi: „O dwóch takich, co ukradli księżyc”, „Panna z mokrą głową”, „120 przygód Koziołka Matołka” oraz „Awantura o Basię”. Po drugiej stronie alejki spoczęli Władysław Orkan, pisarz Młodej Polski, obok niego Kazimierz Przerwa-Tetmajer, także pisarz i poeta tej epoki. Obok nich Tytus Chałubiński – lekarz, botanik, działacz społeczny i polityczny, filozof, taternik, filantrop zwany odkrywcą Zakopanego oraz zaliczany do grona najwybitniejszych Polaków drugiej połowy XIX wieku.
To tylko fragment artykułu…
Całość przeczytasz w "Królowej Różańca Świętego". To wydanie jest wciąż dostępne w sprzedaży, dlatego ma ograniczony dostęp. Nasze czasopisma możesz nabyć w cenie już od 2 zł. Zamów i wspieraj różańcowe inicjatywy!
