Mimo że nie należał do grona Dwunastu, został przez Zmartwychwstałego powołany, by być apostołem. Tego, który prześladował Chrystusa i pierwszych chrześcijan, sam Mesjasz wezwał po imieniu i posłał go, aby głosił Ewangelię wszystkim narodom.
Paweł pochodził z greckiego miasta Tars, leżącego w Cylicji. Urodził się i wychował w istniejącej tam diasporze żydowskiej. W swoim nauczaniu wielokrotnie podkreślał, że jest Hebrajczykiem, co oznaczało, iż jego rodzina wywodziła się z Palestyny i posługiwała się językiem aramejskim. Przodkowie Pawła przybyli prawdopodobnie do Azji Mniejszej jako niewolnicy, a po wyzwoleniu – otrzymali obywatelstwo rzymskie. Rodzice apostoła należeli zapewne do stanu średniego, ponieważ zadbali o edukację syna. Ojciec Pawła być może trudnił się wyrobem namiotów (tkactwo było specjalnością mieszkańców Cylicji), ponieważ, jak wiemy z Dziejów Apostolskich, właśnie to rzemiosło praktykował jego syn.
Międzykulturowe kontakty Apostoła Narodów
Późniejszy Apostoł Narodów od najmłodszych lat stykał się z ludźmi innych narodowości i kultur, jako że Tars był miastem handlowym, przez które przebiegały ważne szlaki komunikacyjne. O tym, że wychował się na styku różnych światów, najlepiej świadczy fakt posiadania przez niego dwóch imion. Jednym z nich było hebrajskie imię Shaul (które w zhellenizowanej formie brzmiało Saulus), drugim – łacińskie imię Paulus. Shaulem nazwano go najpewniej ze względu na przynależność jego rodziny do pokolenia Beniamina, którego najważniejszym przedstawicielem był król Saul.
Na kartach Pisma Świętego Szaweł po raz pierwszy pojawia się jako świadek kamienowania Szczepana. Przyszły apostoł Chrystusa – wówczas gorliwy Izraelita i faryzeusz – prześladował pierwszych chrześcijan, którym żydzi zarzucali nie tylko głoszenie ukrzyżowanego Mesjasza, co dla wyznawców judaizmu musiało stanowić poważne zgorszenie, ale także zrównanie pogan z członkami Narodu Wybranego, co z kolei miało naruszać świętość Izraela oraz stanowić okazję do nieprzestrzegania prawa.
Moment zwrotny w życiu późniejszego Apostoła Narodów ma miejsce podczas jego podróży do Damaszku. Szawła otacza wówczas wielka światłość i słyszy on głos Chrystusa, który pyta go wprost: „Dlaczego mnie prześladujesz?”. Dla młodego faryzeusza, który, jak mówi Pismo Święte, „dyszał żądzą zabijania uczniów Pańskich”, wydarzenie to staje się początkiem nawrócenia. W późniejszym czasie w świątyni jerozolimskiej ma on widzenie Zmartwychwstałego Chrystusa, który powołuje go do misji apostolskiej wśród pogan.
Po swoim nawróceniu Paweł prawdopodobnie przebywał w Arabii, skąd ponownie udał się do Damaszku z zamiarem głoszenia Ewangelii. Tam spotkał się jednak z nieufnością zarówno chrześcijan, jak i żydów, więc musiał uchodzić z miasta. Swoje kroki skierował do Jerozolimy, gdzie wstawił się za nim Barnaba, który przedstawił go apostołom. Następnie we dwóch pracowali oni w Antiochii Syryjskiej. To właśnie z Barnabą Paweł wyruszył w swoją pierwszą podróż misyjną, odwiedzając Cypr i miasta Azji Mniejszej: Perge, Antiochię Pizydyjską, Ikonium i Listrę.
Pobyt Pawła w Antiochii Syryjskiej
Po powrocie do Antiochii Syryjskiej apostoł przebywał tam pewien czas, po czym ponownie wyruszył w podróż. Towarzyszyli mu w niej Tymoteusz i Sylas. Wspólnie przemierzali kolejne krainy Azji Mniejszej: Syrię, Cylicję, Frygię, Galację i Myzję. Momentem zwrotnym tej podróży było widzenie, w którym Paweł ujrzał Macedończyka błagającego go, aby przybył on z pomocą do jego krainy. Rozeznając w tym wolę Bożą, apostoł przeprawił się przez Morze Egejskie i trafił do będącej rzymską kolonią Macedonii. Tym sposobem Ewangelia po raz pierwszy dotarła na kontynent europejski, co było niezwykle ważnym wydarzeniem w historii Kościoła.
Pierwszym europejskim miastem, w którym Paweł i jego towarzysze głosili Dobrą Nowinę o Chrystusie, była Filippia, zaś pierwszą nawróconą w tym mieście osobą – pochodząca z Tiatyry kobieta o imieniu Lidia. Niestety, działalność misjonarzy wzbudziła sprzeciw części Rzymian, którzy oskarżyli Pawła o wywoływanie zamieszek. Razem z Sylasem zostali uwięzieni, jednak cudowna interwencja Boża uwolniła ich z więzów. Po tym wydarzeniu Apostoł Narodów wyruszył w dalszą drogę, kierując się do stolicy Macedonii – Tesalonik. Tam z kolei na przeszkodzie głoszeniu Ewangelii stanęli żydzi zazdrośni o apostolskie sukcesy Pawła, który musiał wskutek tego uchodzić z miasta. Sytuacja powtórzyła się także w Berei, w związku z czym apostoł wyruszył w dalszą podróż – do Aten.
Zdając sobie sprawę z roli, jaką miasto to odgrywało w starożytnym świecie, Paweł usilnie zabiegał o założenie tam wspólnoty chrześcijańskiej. Jego wysiłki pozostały jednak bezowocne. Ateńczycy, którzy pragnęli wyzwolenia z ciała po śmierci, nie byli w stanie przyjąć nauki o jego zmartwychwstaniu. Po tym niepowodzeniu Paweł udał się do Koryntu, gdzie głosił Dobrą Nowinę przez około półtora roku. W swym nauczaniu zwracał się głównie do żydów. Nie chcieli oni jednak uznać w Jezusie obiecanego Mesjasza. Apostoł podjął wówczas decyzję, aby od tej pory nauczać jedynie pogan. Odpłynąwszy z Koryntu, przez Efez, Paweł udał się do Jerozolimy, a stamtąd powrócił do Antiochii Syryjskiej.
Paweł w Efezie
Kolejny etap misyjnej działalności św. Pawła koncentrował się początkowo na Efezie, gdzie apostoł przebywał przez około dwa lata i odnosił znaczne sukcesy ewangelizacyjne. Tam również zredagował większość znanych nam listów, które później weszły do kanonu Pisma Świętego. Z Efezu wyruszył w swą trzecią podróż, w czasie której odwiedził założone wcześniej wspólnoty w Azji Mniejszej. Macedonii i Grecji. Misyjną działalność Apostoła Narodów zakończyła jego trzecia wizyta w Jerozolimie. Choć planował on wyruszyć stamtąd do Hiszpanii, by zanieść Ewangelię na zachodni kraniec Imperium Rzymskiego, jego zamiary napotkały na przeszkody.
W Jerozolimie apostoł początkowo został radośnie przyjęty przez tamtejszy Kościół. Szybko jednak spotkał się z zarzutami judeochrześcijan, że przy głoszeniu Ewangelii poganom zaniedbuje nakazy Prawa Mojżeszowego. Nastawali na Pawła również żydzi, którzy zatrzymali go pod pretekstem wprowadzenia na teren świątyni Greka, a więc zbezczeszczenia miejsca świętego. Ponieważ wywołało to zamieszki w mieście, apostoł został ostatecznie pojmany przez Rzymian. Ci odprowadzili go najpierw do Cezarei Nadmorskiej, gdzie rezydował rzymski namiestnik Antoniusz Feliks. Przeciągał on proces Pawła, co sprawiło, że ostatecznie podjął go jego następca, Porcjusz Festus. Ponieważ zamierzał on ponownie skierować sprawę do Jerozolimy, apostoł, powołując się na swe rzymskie obywatelstwo, domagał się możliwości odpowiadania przed trybunałem cesarskim w Rzymie.
W czasie podróży do stolicy Cesarstwa Paweł został cudownie ocalony przy rozbiciu statku u wybrzeży Malty. Stamtąd popłynął do Puteoli, skąd drogą lądową udał się do Rzymu. Tam został uwięziony w areszcie domowym.
Świętego Pawła skazano na śmierć. Jako obywatel rzymski został ścięty mieczem, prawdopodobnie w 67 roku. Według legendy miało to miejsce w tym samym dniu i w tej samej godzinie, gdy męczeńską śmierć na krzyżu poniósł św. Piotr. Zgodnie z podaniem ścięta głowa apostoła trzykrotnie podskoczyła, a tam, gdzie upadła, wytrysnęły trzy źródła, stąd miejsce to nosi nazwę Tre Fontane. Apostoł spoczął przy Drodze Ostyjskiej, gdzie dziś wznosi się Bazylika św. Pawła za Murami.
Apostołowi Narodów przypisuje się autorstwo 14 listów, które weszły do Nowego Testamentu. Wiemy również o innych pismach, których autorem miał być św. Paweł, a które nie przetrwały do naszych czasów. Bez wątpienia apostoł ten zasługuje na miano największego teologa Nowego Przymierza. Jego dzieło pozwala nam lepiej poznać życie rodzącego się chrześcijaństwa, a on sam, obok św. Piotra, jest jednym z dwóch filarów Kościoła.
